اینترنت اشیاء چیست؟ کاربردها، مزایا و مثالهای IoT
یکی از اصطلاحات جدیدی که مدتی است آن را زیاد میشنویم اینترنت اشیاء یا اینترنت چیزها (Internet of things) است. اما این کلمه چه معنیای دارد؟ به طور کلی اینترنت اشیا یا IoT چیست؟ کاربردها، مزایای اینترنت اشیاء و محدودیتهای این تکنولوژی چیست؟ در این مطلب تلاش میکنیم به این سوالات پاسخ دهیم.
اینترنت اشیاء چیست؟ تعریف IoT
سادهترین تعریف این است که اینترنت اشیاء یک ارتباط مجازی اینترنتی بین همه چیزهایی است که در محیط اطراف ما قرار دارد و اعمال این چیزها از طریق اینترنت کنترل و انجام میشود.
هر چیزی به جز گوشیهای هوشمند و کامپیوترها که توانایی اتصال به اینترنت را داشته باشد جزو این اشیاء محسوب میشود. این اشیاء میتوانند دستگاههای مختلف، لباسها و پوشیدنیها و لوازم شخصی مانند مسواک هوشمند، کوله هوشمند و تقریبا هر چیزی باشند. در واقع هر وسیلهای که توانایی اتصال به اینترنت را داشته باشد جزو این دسته قرار میگیرد. (در اینجا از مزایا و معایب مسواک برقی بیشتر بخوانید.)
البته باید این نکته را در نظر بگیریم که صرف اتصال اشیا به اینترنت برای ما مزیتی به همراه نخواهد داشت، چون ما برای دسترسی به طلاعات مشخصی اشیاء را به اینترنت متصل میکنیم، پس این اشیاء معمولا مجهز به یک سنسور یا عملگر مکانیکی (actuator) هستند. سنسور اطلاعاتی راجع به شئ یا محیط اطراف آن را دریافت و ارسال میکند و اکچویتور میتواند اقدامات فیزیکی و مکانیکی انجام بدهد. چیزی که در خانه هوشمند شاهد آن هستیم.
اینترنت اشیاء یکی از مولفههای انقلاب صنعتی چهارم است و همین اهمیت آن را نشان میدهد، به طوری که پیشبینی میشود تا سال 2025 بین 3.9 تا 11.1 تریلیون دلار سرمایهگذاری روی آن انجام شود، تازه به طور حداقل.
اما دلایل این که اینترنت اشیاء حالا دارد تمام جنبههای زندگی ما را در بر میگیرد چیست؟
اینترنت با پهنای باند بالا توسعهی زیادی پیدا کرده است.
سنسورهای لازم برای این کار پیشرفت زیادی پیدا کردهاند و توسط شرکتهای خیلی بیشتری تولید میشوند.
تولید بیشتر تجهیزات لازم برای اینترنت اشیاء باعث شده قیمت تمام شده آنها کمتر شود و به همین دلیل هم شرکتهای بیشتر و بیشتری تمایل به تولید و استفاده از آنها داشته باشند.
چرا اینترنت اشیاء یک انقلاب محسوب میشود؟
شاید این سوال پیش بیاید که اتصال به اینترنت چه مزیت خاصی دارد و چرا چیز جدیدی محسوب میشود؟ مگر تا به حال کامپیوترها و گوشیها را نداشتیم؟ جواب این است که این دستگاهها میتوانند عملکردی بسیار فراتر از یک کامپیوتر ساده داشته باشند. در واقع تفاوت این جاست که اشیاء متصل به اینترنت میتوانند کار فیزیکی انجام بدهند و تاثیری عملی داشته باشند. کاری که از یک گوشی یا کامپیوتر برنمیآید.
یک دستگاه IoT چه کارهایی میتواند انجام بدهد؟
- اطلاعاتی را بدون درخواست انسان دریافت کند.
- اطلاعات مختلف را با دستگاههای دیگر توسط اینترنت به اشتراک بگذارد.
- از هوش خودش یا دستگاههای مرتبط برای گرفتن تصمیمات مختلف استفاده کند.
- آن تصمیمات را برای انجام دادن یک کار فیزیکی به کار ببرد. این کار میتواند توسط خود دستگاه یا یک دستگاه متصل به آن انجام شود و ممکن است در هر نقطهای از جهان انجام بپذیرد.
بخش مهمی از مزایای اینترنت اشیاء به توانایی ارتباط بین دستگاههای مختلف برمیگردد. میتوانیم این طور فرض کنیم که اینترنت اشیاء باعث ایجاد یک جور شبکه بین ماشینها میشود، دقیقا همانطور که اینترنت میتواند یک شبکه اجتماعی برای انسانها بسازد.
تفاوت بین دستگاه هوشمند و IoT چیست؟
در واقع مرز بین این دو بسیار باریک است. به علاوه اکثر دستگاههای هوشمند، IoT هم هستند و بالعکس. اما لزوما این طور نیست. دستگاهی که بتواند به اینترنت و دستگاه یا دستگاههای دیگری متصل بشود IoT است. دستگاهی که بتواند تصمیمی بگیرد و اجرا کند هوشمند است. برای مثال اگر ترموستات خانه را در نظر بگیرید. اگر بتواند بدون اتصال به اینترنت در مواقع مختلف و با توجه به عادات شما دما را کم و زیاد کند، هوشمند است اما IoT نیست. در مقابل، اگر دماسنجی داشته باشید که توسط اینترنت به گوشی شما متصل شود و در صورت تغییرات شدید دما آن را به اطلاع شما برساند، IoT است. در صورتی که ترموستاتی داشته باشید که اگر دما خیلی بالا باشد آن را به شما هشدار دهد و در عین حال بتواند دما را پایین هم بیاورد، هوشمند و IoT خواهد بود. امروزه تقریبا به همه این دستگاهها هوشمند میگوییم، هرچند که شاید در آینده و با پیشرفت و توسعه بیشتر، در عمل هم تفاوتی بین این دو نوع نماند.
اینترنت اشیاء چگونه کار میکند؟
بیشتر دستگاههای IoT ساز و کار یکسانی دارند. ممکن است ترتیب کارها یکسان باشد و یا بعضی از آنها دارای همهی مراحل نباشند ولی به طور کلی میتوان به مراحل زیر اشاره کرد:
- تشخیص: دستگاه با فیلتر اطلاعات، دیتای خاص و مشخصی را جمعآوری میکند.
- انتقال: دستگاه اطلاعات جمعآوری شده را توسط شبکههای مختلفی وارد اینترنت میکند. این شبکه میتواند بلوتوث، ماهواره، وای فای، رادیو یا شبکه خطی ثابتی مانند اترنت باشد.
- ذخیره سازی: این اطلاعات از شبکه جمعآوری و ذخیره میشود، محل ذخیرهسازی آن معمولا دیتابیس شرکت ارائه دهنده آن دستگاه است.
- تحلیل و آنالیز: اطلاعات جمعآوری شده تحلیل میشوند که میتوانند از یک دستگاه یا مجموعهای از آنها جمعآوری شده باشند و نتایج مشخصی از این تحلیلها گرفته میشود.
- کنترل: با معلوم شدن نتایج گرفته از اطلاعات، رفتار دستگاه IoT تعیین میشود و میتواند اقدامات مشخصی انجام بدهد.
- اشتراک گذاری: دیتای IoT با سیستمهای دیگر تبادل میشود و با کمک آنها کاملتر و واضحتر میشود.
کاربردهای اینترنت اشیا
کاربردهای اینترنت اشیاء آنقدر متنوع و زیاد است که نمیتوان همهی آنها را نام برد و دسته بندی کرد. در زیر چند مثال از کاربردهای اینترنت اشیاء را میبینیم.
-
خانهی اتوماتیک:
خانهای با دستگاههای IoT که بخش بزرگی از از خانه هوشمند محسوب میشود. حتما شما هم نام خانه هوشمند را شنیدهاید. وسایل خانه از تلویزیون، چراغها، سنسورها، کلید و پریزهای هوشمند، وسایل آشپزخانه مانند یخچال و گاز و جاروبرقی هوشمند و … همه میتوانند توانایی اتصال به وای فای را داشته باشند و خیلی از کارها را خودشان مدیریت کنند. خیلی کارها هم از راه دور کنترل میشوند و به این ترتیب اینترنت اشیاء زندگی را لذتبخشتر میکند.
-
پوشیدنیها:
لباسها و اکسسوریها و لوازم شخصی هوشمند هم میتوانند جزوی از اینترنت اشیاء باشند. ساعت هوشمندی که ضربان قلب شما را اندازه میگیرد و به گوشی هوشمند منتقل میکند، لباسهایی که دمای بدن را اندازه گیری میکنند و اطلاعات مختلفی به ما میدهند و کفشهای ورزشی دارای قدم شمار و … مواردی از کاربرد اینترنت اشیاء در پوشیدنیها هستند.
-
مدیریت شهری:
فرض کنید مجبورید مدت زیادی پشت چراغ قرمز معطل شوید، آن هم در حالی که هیچ ماشینی در خیابان نیست و عابری هم منتظر رد شدن از خیابان نیست. با وجود چراغ راهنمایی IoT، دیگر این مشکل وجود نخواهد داشت زیرا تغییر رنگ چراغ و زمان آن بر اساس ترافیک آن لحظه تعیین میشود.
-
ماشینهای خودران:
یکی دیگر از مثالهای هیجان انگیز اینترنت اشیاء خودروی اتوماتیک و بدون سرنشین است. حتی در ماشینهای عادی هم IoT میتواند تاثیرگذار باشد. مثلا اگر سرعتتان از حد مشخصی بالاتر برود آن را پایین میآورد.
اینها تنها چند مثال هستند و استفاده از اینترنت اشیاء به این موارد محدود نمیشود. اینترنت اشیاء میتواند در حوزههای مختلف دیگری از جمله مسائل امنیتی، توسعه کسب و کارها و … هم عملکردهایی داشته باشد.
مزایای اینترنت اشیاء
- دسترسی آسان: خیلی راحت میتوانید از هرجا که هستید به اطلاعات ضروری که مورد نیازتان است دسترسی پیدا کنید. تنها چیزی که نیاز دارید یک دستگاه هوشمند و اتصال به اینترنت است. به جای آدرس پرسیدن از دیگران آن را روی نقشهای آنلاین پیدا کنید و فقط با یک کلیک آنالیزهای مربوط به کسب و کار خود را پیدا کنید و جدیدترین مقالات علمی را ببینید.
- سرعت: در دسترس بودن حجم خیلی زیادی از اطلاعات و امکانات باعث شده بتوانیم چندین کار را در کمترین زمان ممکن انجام بدهیم. بدون استفاده از اینترنت اشیاء در جریان آخرین آپدیتها و تغییرات قرار گرفتن کار بسیار دشواری خواهد بود.
- مدیریت زمان بهتر: به طور کلی اینترنت اشیاء بهترین ابزار برای صرفه جویی در زمان ما است. میتوانیم آخرین خبرها را به طور آنلاین و به سرعت دنبال کنیم، وسایل مورد نظر خود را خیلی سریع و اینترنتی سفارش بدهیم، برای اوقات فراغت خود سرگرمیهای مختلف پیدا کنیم و … . در نهایت میبینیم وقت زیادی به نسبت حالت عادی برایمان باقی خواهد ماند.
- راحتی و آسایش بیشتر: در نتیجه اتوماتیک شدن کارهای مختلف، رفاه و آسایش هم طبعا بهتر خواهد شد. خیلی از کارهایی که قبلا با نظارت مستقیم انسان انجام میشد حالا میتواند به طور خودکار انجام شود. حتی خیلی از کارهایی که قبلا فراموش میکردیم انجام بدهیم حالا خود به خود انجام میشوند و بخشی از دغدغههای ما را کم میکنند. مثلا چک کردن تاریخ انقضای غذاها و محصولات مختلف. مثالهای خیلی زیادی در این رابطه وجود دارد. فرض کنید در یک روز گرم قبل از ورود به خانه کولر روشن شود و خانه را خنک کند، یا قبل از بیدار شدن قهوه ساز خودش روشن شود و قهوه شما را حاضر کند. یا اینکه لامپ هوشمندی داشته باشید که بتوانید آن را هر جایی که بخواهید خاموش کنید. نورش را کم کنید و یا هر کاری که دوست دارید انجام دهید.
- صرفه جویی در مصرف انرژی: یکی از مهمترین کاربردهای دستگاههای IoT همین است. با بهینه شدن استفاده از وسایل و اتوماتیک عمل کردن آنها بخش بزرگی از انرژی که قبلا تلف میشد حالا صرفه جویی میشود. مثلا ترموستاتهایی که میتوانند متناسب با هوا درجه خودشان را تنظیم کنند یا لامپهای سنسورداری که فقط مواقع نیاز روشن میشوند. دستگاههای مختلفی که اگر فراموششان کنید خودشان متوجه میشوند در خانه حضور ندارید و روشن میشوند همه و همه در نهایت باعث میشوند انرژی کمتری مصرف کنید.
- کیفیت بالاتر دستگاهها و تولیدات: خاصیت متصل بودن به دستگاهها و محصولات اجازه میدهد تواناییهای بیشتری از خود بروز بدهند و کاربردیتر باشند. مثلا یک یخچال هوشمند (و IoT) میتواند تاریخ انقضای محصولات را چک کند یا طبق چیزهایی که در آن قرار گرفته به شما دستور غذا بدهد. تلویزیون IoT دنیای وسیعی از سرگرمیها در اختیارتان میگذارد که در تلویزیونهای معمولی وجود ندارد. علاوه بر اینها، خیلی از دستگاههای IoT میتوانند آپدیت شوند. یعنی به مرور تواناییهای بیشتری هم پیدا کنند و نیازی به تعویض آنها نباشد.
- شخصی سازی بیشتر: یکی از ویژگیهای دستگاههای IoT این است که میتوانید آن را بنا به ترجیح و سلیقه یا نیازهای خودتان شخصی سازی کنید. با توجه به اطلاعاتی که دستگاه جمعآوری میکند، میتواند ترجیحات شما را تشخیص بدهد و مطابق آنها عمل کند. نمود این قضیه را میتوانیم در دستگاههای سرمایش و گرمایشی ببینیم که با عادات شما دمای خانه را تنظیم میکنند.
- تامین امنیت بیشتر: متصل بودن سیستمهای مختلف به هم میتواند امنیت ما را تا حد زیادی بهبود بدهد. مثلا دوربینهای امنیتی در مکانهای مختلف عمومی و خصوصی که رفت و آمدهای مشکوک را به مسئولان رسمی یا صاحبان دوربین اطلاع میدهند. سنسورهای امنیتی مختلف هم میتوانند مثال خوبی باشند. مثلا سیستم اطفاء حریق و سنسور دود و گاز هوشمند را در خانه در نظر بگیرید. انواع معمولی آنها فقط میتوانند آلارم بدهند و فقط در صورتی که در خانه باشیم متوجه آن خواهیم شد. در مدلهای IoT و هوشمند، این دستگاه میتواند وجود خطر را به گوشی هوشمند ما ارسال کند و هرجایی که باشیم در جریان قرار میگیریم. انواع پیشرفتهتری هم وجود دارند که میتوانند خودشان به صورت اتوماتیک به آتش نشانی پیغام خطر بفرستند و خانه را از آتش سوزی و تخریب نجات بدهند.
- مانیتور کردن محیط اطراف: این هم یکی دیگر از موارد کاربرد اینترنت اشیاء است که میتواند مفید واقع شود. سنسورهای مختلف IoT میتواند در تعیین کیفیت آب مصرفی یا پسماندهایی که وارد محیط میشوند، کیفیت هوا و خاک مورد استفاده برای مصارف مختلف به طور فعالی شرکت کند. همچنین در مواردی مانند تشخیص زلزله و سونامی و هشدار دادن درباره آنها هم میتواند موثر باشد و در جلوگیری از خطرات مختلف حضور فعالی داشته باشد.
مشکلات و محدودیتهای IoT
- سازگاری: از آن جا که هنوز یک استاندارد واحد و بینالمللی برای تجهیزات اینترنت اشیاء وجود ندارد، ممکن است برخی از دستگاهها نتوانند با هم ارتباط برقرار کنند و هر کدام بر اساس پروتکل خودشان کار کنند.
- حفظ حریم خصوصی: همانطور که از مفهوم اینترنت اشیاء و توضیحات داده شده برمیآید، اطلاعات خیلی زیادی و در مقیاس وسیعی مدام جابجا میشوند. این که این اطلاعات بتوانند توسط شبکههای مختلف، دولتها، هکرها و .. قابل دسترسی باشند، نگرانیهای زیادی را به وجود میآورد. البته با رمزگذاری ایمن این اطلاعات در حال انتقال میتوان این مشکل را تا حدود زیادی برطرف کرد.
- احتمال نفوذ بدافزارها: مشکل اینجا فقط حضور بدافزارها نیست. بلکه قدرت پراکنده شدن و فراگیر شدن آن است. از آنجایی که دستگاهها به هم مرتبطند، وجود بدافزار در یکی از آنها میتواند باعث نفوذ آن به بقیه دستگاهها هم بشود. حالا تصور کنید که به جای تعمیر و پاکسازی یک وسیله، مجبور باشید کل سیستم را پاکسازی کنید.
سوالات احتمالی در ذهن کنجکاو شما
آیا اینترنت اشیا همان خانه هوشمند است؟
اینترنت اشیا ابزاری برای هوشمند کردن خانه است. در حقیقت شما برای اینکه یک خانه هوشمند داشته باشید باید از اینترنت اشیاء برای اتصال المانها و عناصر خانه استفاده کنید.
کاربردهای اینترنت اشیاء در زندگی روزمره کدامند؟
اینترنت اشیاء تقریبا در همه جای زندگی ما سرک کشیده است. از ابزارهای ورزشی و سلامتی گرفته که با گوشی ما سینک میشوند تا وسایل خانه و حتی وسایل فنی که برای کارهای تخصصی استفاده میشوند مفاهیم IOT را در خود دارند. مسائل امنیتی هم با این مفهوم دگرگون شدهاند.
چرا به آن اینترنت اشیاء میگویند؟
چون در این بستر اشیا دوروبر ما دادههایی را با هم رد و بدل میکنند. این دادهها توسط سنسورها دریافت میشوند و اقداماتی به صورت اتوماتیک انجام میشوند یا اینکه این دادهها ذخیره میشوند تا بعدا مورد استفاده قرار بگیرند. دقیقا مثل کاری که ما در اینترنت به صورت روزمره انجام میدهیم.
جمع بندی
در این مطلب اینترنت اشیاء را تعریف کردیم و علت اهمیت بالای آن را توضیح دادیم. به علاوه به مزیتها و محدودیتهای این تکنولوژی اشاره کردیم. هر کجا که باشیم و هر سبک زندگیای که داشته باشیم، اینترنت اشیاء به زودی جزء مهم و جدایی ناپذیری از زندگی ما خواهد شد. دستگاههای بیشتر و بیشتری در حال رسیدن به توانایی اتصال به اینترنت هستند و کم کم همه جنبههای زندگی ما را پوشش خواهند داد. این تکنولوژی مانند هر فناوری دیگری مزایای بسیار زیاد و مشکلات خاص خودش را دارد که البته میتواند با توسعه بیشتر، بهبود بیشتری هم داشته باشد و کاملا بهینه شود.